ތަޢާރަފު: ރާއްޖޭގެ ޚާއްސަ ގުދުރަތާއި އޭގެ ނާޒުކުކަން

ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ގުދުރަތީ ވަރަށް ތަފާތު ޤައުމެކެވެ. މި ޖަޒީރާ ޤައުމަކީ، މޫސުމީ ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން އެންމެ ބޮޑަށް ނާޒުކުވެފައިވާ ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ގައުމެކެވެ. މި އަގުހުރި، ނަމަވެސް ނާޒުކުކަން ބޮޑު ތިމާވެއްޓަކަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ގޮންޖެހުންތަކާއި ގުދުރަތީ އަރައްކާތައް ދެނެގަނެ، އެކަންކަމުން ރައްކާތެރިވެ، ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވިލުންތެރިކަން (resilience) ހޯދުމަށް މަގުފަހިކުރުމަކީ ހުޝިޔާރު ކެމްޕޭނުގެ މައިގަނޑު މަޤުޞަދުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަމެކެވެ.

ރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވާ ގުދުރަތީ އަރައްކާތައް

މޫސުމީ ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ދިމާވަމުންދާ ގުދުރަތީ އަރައްކާތައް އެބަ އިތުރުވެއެވެ. ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑު އުސްވުމާއި، އުދައެރުމާއި، އުސް ރާޅުގެ ސަބަބުން ގިރާލުން ބޮޑުވުމާއި، އަދި ދިޔަވަރަށް ލޮނުގަނޑު އެރުމަކީ ރައްޔިތުންގެ ދިރިއުޅުމަށާއި، ގެދޮރަށާއި، އަސާސީ ވަސީލަތްތަކަށް ސީދާ ގޮތުގައި ކުރިމަތިވާ ބިރެކެވެ. މީގެ އިތުރުން މޫސުމީ ބަދަލުތަކާ ގުޅިގެން ވާރޭވެހޭ މިންވަރަށް އަންނަ ނުފޫޒުތަކުގެ ސަބަބުން ނުތަނަވަސްކަން އުފެދި، ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ލިބޭ ހާލަތްތައް ވެސް ދިމާވެއެވެ. މިއިން ކޮންމެ ކުޑަ ބަދަލަކަށް ވެސް ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ނޭދެވޭ އަސަރުތަކެއް ކުރެއެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަލްޓިހާޒާޑް ރިސްކު އެޓްލަސް، ދެވަނަ ބައި

މި ހިރާސްތަކުން ދިވެހިރާއްޖެ ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި، ދިވެހި ސަރުކާރާއި އޭޝިއަން ޑިވެލޮޕްމެންޓް ބޭންކު (އޭ.ޑީ.ބީ) ގުޅިގެން 2020 ވަނަ އަހަރު މާރޗް މަހު ވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަލްޓިހާޒާޑް ރިސްކު އެޓްލަސް، ދެވަނަ ބައި (Maldives Multihazard Risk Atlas Volume II) ޝާއިއުކޮށްފައެވެ. މި އެޓްލަސްގައި ދިގު މުއްދަތެއްގައި ރާއްޖޭގެ މޫސުމާއި ދަރުނީ (geophysical) މަޢުލޫމާތު އެއްކޮށް، މޫސުމީ ބަދަލުތަކާއި ޤުދުރަތީ އަރައްކާތަކަށް ރާއްޖެ ހާސްވާ މިންވަރު މެޕުން ދައްކުވައިދީފައިވެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި މާޒީގައި ހިނގާފައިވާ ބަދަލުތަކާއި، މުސްތަޤްބަލަށްވާ ނިމުތުތައް ވެސް ހިމެނެއެވެ.

އެޓްލަސްގެ ބޭނުން

މި އެޓްލަސްއަކީ ރާއްޖޭގެ ކޮންމެ މީހަކަށް ވެސް ބޭނުންކުރެވޭނެ މުހިންމު ވަސީލަތެކެވެ. ހާރިޖީ ރޭވުންތައް ރާވާ ފަރާތްތަކަށާއި، ކައުންސިލްތަކަށާއި، މަސްލަހަތުވެރިންނަށާއި، ތަޢުލީމީ މަރުކަޒުތަކަށާއި، އަދި އާންމު ރައްޔިތުންނަށް ވެސް، ހިރާސްތައް ދިމާވެފައިވާ ސަރަޙައްދުތަކާއި، އެ ހިރާސްތަކުން ރައްކާތެރިވުމަށް ތައްޔާރުކަން (preparedness) ވަރުގަދަކުރާނެ ގޮތްތައް މި އެޓްލަސްއިން ދައްކުވައިދެއެވެ.

ރާއްޖޭގެ މޫސުން

ދިވެހިރާއްޖޭގެ މޫސުމަކީ އިރުވައި (ހުޅަނގު އުތުރުން ޖެހޭ ވައި) މޫސުމާއި ހުޅަނގު (ހުޅަނގު ދެކުނުން ޖެހޭ ވައި) މޫސުމުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ މޫސުމެކެވެ. ނޮވެމްބަރުން އޭޕްރީލްގެ ނިޔަލަށް އިރުވައި މޫސުމުގައި ރާއްޖެއަށް އާންމުކޮށް ހޫނު މޫސުމާއި ހަނޑި މޫސުން ދިމާވެއެވެ. މޭ މަހުން އޮކްޓޯބަރުގެ ނިޔަލަށް ހުޅަނގު މޫސުމުގައި ވާރޭވެހުން ގިނަވެ، ގަދަވައި ދުއްވައި، ކަނޑު ގަދަވާ ދުވަސްވަރު ދިމާވެއެވެ. ރާއްޖޭގެ ފިނިހޫނުމިން 26 އާއި 33 ސެންޓިގްރޭޑާ ދެމެދުގައި ހިފެހެއްޓިފައި ހުރި ނަމަވެސް، ވާރޭވެހޭ މިންވަރު ތަފާތުވެއެވެ. އާންމުކޮށް އުތުރުގެ އަތޮޅުތަކަށް ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކަށް ވުރެ ގިނައިން ވާރޭވެހޭކަން އެޓްލަސްގައި ހިމެނޭ މެޕް II.14 (Map II.14) އިން ވަރަށް ސާފުކޮށް ފެނިގެންދެއެވެ.

އަރައްކާތަކަށް ހާސްވާ މިންވަރު ދެނެގަތުން

މި އެޓްލަސްގައި، ކާރިސީ ހިރާސްތަކަށް ރާއްޖެ ހާސްވާ މިންވަރު ވަޒަންކުރެވިފައިވެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ތޫފާންތަކިގެ ވައިގެ ހާސްކަމާއި، އުދަބާނި، ސުނާމީ، އަދި ދަރުނީ (seismic) ހަރަކާތްތައް ހިމެނެއެވެ. މި މަޢުލޫމާތުގެ އެހީގައި ހިރާސް ބޮޑު ސަރަޙައްދުތައް ދެނެގަނެ، ވާކީ (prevention) އަޅާނެ ފިޔަވަޅުތައް ނެގުމަށް އެހީތެރިވެދެއެވެ. މިކަންކަމަކީ ބިނާވެށި ރޭވުމާއި، އަސާސީ ވަސީލަތްތައް ހެދުމުގައި ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. މިސާލަކަށް، ރަށްރަށުގެ ދަރުނީ (geophysical) ނާޒުކުކަން ދައްކުވައިދޭ މެޕް II.26 (Map II.26) އިން، ކޮން ބަޔަކު ކޮންކަހަލަ ހިރާސްތަކަކަށް ހާސްވެފައިވާކަން ދެނެގަނެ، އެކަށޭނެ ގެއްލުން ކުޑަކުރުމުގެ (mitigation) ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމަށް މަގުފަހިކޮށްދެއެވެ.

މުސްތަޤްބަލުގެ މޫސުމީ ހާލަތުތައް

މޫސުމީ ބަދަލުތަކާ ގުޅޭ އެޑްވާންސް ކްލައިމެޓް މޮޑެލްތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި، މުސްތަޤްބަލުގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ހޫނުކަމާއި ވާރޭވެހުން އިތުރުވެދާނެއެވެ. މެދުމިންވަރުގެ ހާލަތުތަކާއި (RCP 4.5)، ބޮޑެތި ބަދަލުތައް އަންނަ ހާލަތުތައް (RCP 8.5) ދައްކާ ގޮތުގައި އުތުރާއި މެދުރާއްޖޭގެ އަތޮޅުތަކަށް ވާރޭވެހުން އިތުރުވެ، ފިނިހޫނުމިން މަޑުމަޑުން މަތިވާނެއެވެ.

މުސްތަޤްބަލުގައި ދިމާވެދާނެ އަސަރުތައް

ވާރޭވެހުން އިތުރުވުމުގެ ސަބަބުން ފެންބޮޑުވުމުގެ ހިރާސް ބޮޑުވެއެވެ. ޚާއްސަކޮށް، ފެން ހިންގާ ނިޒާމު ދަށްކޮށް ހުރި އަވަށްތަކުގައި ފެންބޮޑުވުން އިތުރުވެދާނެއެވެ. އަދި، ހަނޑި މޫސުން ދިގުދެމިގެން ދިއުމުގެ ސަބަބުން ފެނުގެ ވަސީލަތްތަކަށް ވެސް ނޭދެވޭ އަސަރުތަކެއް ކުރެއެވެ. ފިނިހޫނުމިން މަތިވުމުގެ ސަބަބުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަރުފަޅުތަކާއި، މަސްވެރިކަމުގެ ސިނާއަތާއި، ކަނޑުގެ ގުދުރަތީ ފުރާނަ ތަކަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ވެދާނެއެވެ.

ސިޔާސަތު ކަނޑައަޅުއްވާ ފަރާތްތަކަށް

މި އެޓްލަސްއިން ލިބޭ މަޢުލޫމާތުތަކަކީ ސިޔާސަތު ކަނޑައަޅުއްވާ ފަރާތްތަކަށް ވަރަށް މުހިންމު ވަސީލަތެކެވެ. އަސާސީ ވަސީލަތްތަކުގެ ބިނާކޯޑުތައް ވަރުގަދަކުރުމަށާއި، އުދައެރުމުން ރައްކާތެރިވާނެ ގޮތްތައް ހަރުދަނާކުރުމަށާއި، ފެން ބެލެހެއްޓުމުގެ ނިޒާމުތައް ހަރުދަނާކުރުމަށާއި، އަދި ދުރާލައި އިންޒާރުދޭ ނިޒާމުތަކާއި ހޭނުމުގެ (adaptation) ހަރަކާތްތަކަށް އިންވެސްޓުކުރުމަކީ މިހާރުގެ ކާރިސާއަށް އިޖާބަދިނުމުގެ ބަދަލުގައި، ދިމާވެދާނެ ކާރިސާއެއްގެ ހިރާސް ބެލެހެއްޓުމަށް (prospective disaster risk management) ކުރެވޭނެ މުހިންމު ކަންކަމެވެ.

ނިންމުން: ވިލުން ފަށަނީ ދެނެގަތުމުން

ވިލުން (resilience) ފަށަނީ ހިރާސްތައް ދެނެގަނެ، އެކަންކަމާމެދު ހޭލުންތެރިވުމުންނެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަލްޓިހާޒާޑް ރިސްކު އެޓްލަސްއަކީ ސައިންޓިފިކް މަޢުލޫމާތުތައް އާންމުންނަށް ފަސޭހައިން ދެނެގަނެވޭ ގޮތަށް ބަދަލުކޮށްދޭ މުހިންމު ވަސީލަތެކެވެ. މި އެޓްލަސްގައި ހިމެނޭ ކޮންމެ މެޕަކީ ރާއްޖޭގެ ތިމާވެށީގެ ނާޒުކުކަން ދެނެގަނެ، ހާސްވާ މިންވަރު ކުޑަކުރުމަށް (disaster risk reduction) ކުރެވޭ މަސައްކަތްތައް އިތުރުކުރުމަށް ލިބޭ ފުރުސަތެކެވެ. ކާރިސީ ހިރާސް ބެލެހެއްޓުމަށް (disaster risk management) ބޭނުންވާ މަޢުލޫމާތު އެންމެނަށް ލިބި، އެކަމަށް އާންމު ހޭލުންތެރިކަން (public awareness) އިތުރުވުމަކީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ރަށްރަށާއި، ރައްޔިތުންނާއި، އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ މުސްތަޤްބަލު ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި އެޅޭނެ އެންމެ މުހިންމު ފިޔަވަޅެވެ.