26 ޑިސެމްބަރު 2004 ވަނަ ދުވަހަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚުގައި ހިނގާފައިވާ އެންމެ ބޮޑެތި ޤުދުރަތީ އަރައްކާތަކުގެ ތެރެއިން އެއް އަރައްކާ ކަމަށްވާ، 2004 ވަނަ އަހަރުގެ އިންޑިޔާ ކަނޑުގެ ސުނާމީ ކާރިސާއަށް 20 އަހަރު ފުރުނު ދުވަހެވެ. މި ދުވަހަކީ، އެ ކާރިސާއިން އަޅުގަނޑުމެން ދަސްކުރި ފިލާވަޅުތަކާއި، ބިނާކުރި ވިލުންގެ ބާރުތަކާއި، ކާރިސާތަކަށް ތައްޔާރުކަން ވަޒަންކުރުމުގެ ގޮތުން ޤައުމީ ރިވެލިއަކަށް ހުއްޓިލަންޖެހޭ ދުވަހެކެވެ. މި އަހަރުމަތީގައި، އަޅުގަނޑުމެން ހަނދާންކުރަނީ ގެއްލިގެން ދިޔަ ފުރާނަތަކެވެ. އަދި ދިވެހި ޤައުމުގެ އެއްބައިވަންތަކަމާއި ވިލުންގެ ބާރު، މިދިޔަ ދެދަހަގެ ތެރޭގައި ކާރިސާ ހިރާސް ބެލެހެއްޓުންގެ ދާއިރާއިން ހޯދާފައިވާ ކުރިއެރުންތަކުގެ މައްޗަށް އަލިއަޅުވާލަމެވެ.

މާޒީގެ ހަނދާނާއި އެއްބައިވަންތަކަން

26 ޑިސެމްބަރު 2004 ވަނަ ދުވަހު ދިވެހިރާއްޖެއާ ސުނާމީގެ ފުރަތަމަ ރާޅު އެރި ވަުގުތު ކަމުގައިވާ 9:23 އާއި ދިމާކޮށް ޤައުމީ ފެންވަރުގައި އެކަމުގެ ހަދާންތައް އައު ކުރުމަށް ސުކޫތެއް ބޭއްވުނެވެ. މި މުނާސަބަތުގައި، ކުރީގެ ހުރަވީ ބިލްޑިންގ ކައިރީގައި ބޭއްވުނު ޚާއްޞަ ރަސްމިއްޔާތެއްގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ. މުޙައްމަދު މުޢިއްޒު، ވަޒީރުންނާއި، އިސް އޮފިޝަލުން ބައިވެރިވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ.

2005 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން، ޑިސެމްބަރު 26 ވަނަ ދުވަސް ފާހަގަކުރެވެމުން އަންނަނީ ޤައުމީ އެއްބައިވަންތަކަމުގެ ދުވަސްގެ ގޮތުގައެވެ. މިއީ އިޔާދަވުމުގެ މަސައްކަތްތަކާއި އަލުން ބިނާކުރުމުގެ ދުވަސްވަރުގައި ދިވެހިން ދެއްކި އެއްބައިވަންތަކަން ހަދާންކޮށް އާލާކުރުމުގެ މަޤްޞަދުގައި ފާހަގަކުރާ ދުވަހެކެވެ.

2004 ވަނަ އަހަރުގެ ސުނާމީ ކާރިސާ

2004 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރު 26 ވަނަ ދުވަހުގެ ހެނދުނު ފެށުނީ އާދައިގެ ހިމޭން ދުވަހެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ނަމަވެސް، ޞުމަތުރާ ކައިރިން އައި 9.1 މެގްނިޓިއުޑްގެ ބިންހެލުމަކުން އިންޑިޔާ ކަނޑުގެ އެކި ހިސާބުތަކަށް ސުނާމީ ރާޅުތައް ފެތުރި، ބޮޑު ކާރިސާއަކަށް އެނބުރިގެން ދިޔައެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބިމުގެ އުސްމިން މޫދު ސަތަހައާ އެވްރެޖުކޮށް 1.5 މީޓަރަށް ވުރެ ދަށްވުމުގެ ސަބަބުން، މި ޤުދުރަތީ އަރައްކާއަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ހާސްވެ، ޤައުމުގެ ނާޒުކުކަން ފަޅިލި އެވެ.

ސީދާ 24.75 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ގެއްލުން ލިބުނުއިރު، އިޔާދު ކުރުމަށް 393 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ އެހީތެރިކަން ބޭނުންވިއެވެ. ކާރިސާގެ ސަބަބުން، ހައްދާފައި ހުރި ބިމުގެ ގާތްގަނޑަކަށް ދެބައިކުޅަ އެއްބައި ލޮނުގަދަވެ ހަލާކުވެ (ދަނޑުވެރިކަމަށް 6.46 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ގެއްލުން) ދިޔައެވެ. ޖުމްލަ 315 މަދަރުސާއިން 116 މަދަރުސާއަށް ގެއްލުން ލިބުނުއިރު، ޞިއްޙީ ވަސީލަތްތަކަށް 12 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ގެއްލުން (އެއް ރީޖަނަލް ހޮސްޕިޓަލާއި 19 ޞިއްޙީ މަރުކަޒު ހިމެނޭ ގޮތަށް) ލިބުނެވެ. 5,200 އަށް ވުރެ ގިނަ ގޯތިގޭގެއަށް މަރާމާތު ބޭނުންވިއިރު، 2,879 ގެ އަލުން ބިނާކުރަން ޖެހުނެވެ. 21 ރިސޯޓު ވަގުތީ ގޮތުން ބަންދުކުރަން ޖެހުނުއިރު، 6 ރިސޯޓު މުޅިން އަލުން ބިނާކުރަން ޖެހުނެވެ.

އިޖާބަދިނުމާއި އިޔާދަވުމުގެ މަސައްކަތްތަކުން ދަސްވި ފިލާވަޅުތައް

ކާރިސާއާ ގުޅިގެން ސަރުކާރުން ކުއްލި ހާލަތު އިޢުލާނުކޮށް، ޤައުމީ އިޔާދުއާއި އަލުން ބިނާކުރުމުގެ ރޭވުން (NRRP) ފެށިއެވެ. ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގުޅުންތައް ވަރުގަދަކޮށް، މުޖުތަމަޢުތަކުގެ ބޮޑު އެހީތެރިކަމާއި އެއްބާރުލުމާއެކު މި ނުރައްކާތެރި ހާލަތުން އަރައިގަތުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް ދިޔައެވެ.

ސުނާމީން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ނާޒުކުކަން ފަޅިލި އެވެ. ޚާއްސަކޮށް، ދުރާލައި އިންޒާރުދޭ ނިޒާމު ނެތުމާއި، ކާރިސީ ހިރާސް ބެލެހެއްޓުންގެ ރަސްމީ އުޞޫލުތަކެއް ނެތުމުން، މި ކާރިސާ ވެގެން ދިޔައީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކާރިސާ ތައްޔާރުކަން އާލާކުރުމުގެ ބޮޑު ބަދަލެއްގެ ފެށުމަކަށެވެ.

ކާރިސީ ހިރާސް ކުޑަކުރުމުގެ ޤާބިލުކަން އިތުރުކުރުން

ސުނާމީގެ ހިތާމަވެރި ހާދިސާ އަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކާރިސީ ހިރާސް ބެލެހެއްޓުންގެ ނިޒާމެއް ބިނާކުރުމަށް މަގުފަހިކޮށްދިން ކަމެކެވެ. ޤައުމީ ކާރިސާ ބެލެހެއްޓުންގެ މަރުކަޒު (NDMC) ޤާއިމުކުރެވި، ފަހުން ޤައުމީ ކާރިސާ ބެލެހެއްޓުންގެ އިދާރާ (NDMA) އަށް ބަދަލުކުރެވުނެވެ. 2015 ވަނަ އަހަރު ކާރިސާ ބެލެހެއްޓުންގެ ޤާނޫނު (ޤާނޫނު ނަންބަރު: 28/2015) އުފެދުމާއެކު، ޤައުމީ އަދި ލޯކަލް ފެންވަރުގައި ކާރިސާ ބެލެހެއްޓުންގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް ވަނީ ކަނޑައެޅިފައެވެ.

މި ކުރިއެރުންތަކާއެކު، ޤައުމީ ކާރިސާ ބެލެހެއްޓުންގެ ކައުންސިލުން 2024 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރު 24 ގައި ފާސްކުރި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކާރިސީ ހިރާސް ކުޑަކުރުމުގެ ސްޓްރެޓެޖީ 2024–2030 ވަނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނާއިބު ޙުސައިން މުޙައްމަދު ލަޠީފު، ރެޒިލިއަންޓް 20 މައުރަޒު ހުޅުއްވުމުގެ ރަސްމިއްޔާތުގައި އިފްތިތާޙު ކޮށްދެއްވާފައެވެ. މި ނޫޗާޕު ވަނީ ސެންޑާއީ ފްރޭމްވޯކް ފޯ ޑިޒާސްޓަރ ރިސްކް ރިޑަކްޝަން (2015–2030) އަދި އާލީ ވޯނިންގްސް ފޯ އޯލް (EW4All) އިނިޝިއޭޓިވްއާ އެއްގޮތަށް ބިނާކުރެވިފައެވެ.

މި ސްޓްރެޓެޖީގެ މައިގަނޑު ހަތަރު ދާއިރާއަކީ:

• އިދާރީ ގުޅުންތަކާއި، ބެލެހެއްޓުމުގެ ނިޒާމު ހަރުދަނާކުރުން

• މިނިކަންކަމުގެ *ހިރާސް ވަޒަންކުރުން**އާއި މައުލޫމާތު ބެލެހެއްޓުމުގެ ނިޒާމު ހަރުދަނާކުރުން

• ދުރާލައި އިންޒާރުދޭ ނިޒާމުތަކާއި މުވާސަލާތީ ނިޒާމުތައް ވަރުގަދަކުރުން

• މުޖުތަމަޢުގެ *ތައްޔާރުކަން** އަދި ވިލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުން

"ވިލުންތެރި 20" މައުރަޒާއި ނައިބު ރައީސްގެ ވާހަކަފުޅު

ސުނާމީގެ 20 ވަނަ އަހަރާ ގުޅިގެން، ޤައުމީ ކާރިސާ ބެލެހެއްޓުންގެ އިދާރާ (NDMA) އިން މާލޭގައިވާ ނޭޝަނަލް އާޓް ގެލަރީގައި "ރެޒިލިއަންޓް 20" މައުރަޒެއް ބޭއްވިއެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނާއިބު ހުޅުއްވައިދެއްވި މި މައުރަޒުން ދައްކުވައިދިނީ ކާރިސާއިން ފެށިގެން އިޔާދުގެ މަގުހިނގާފައިވާ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދަތުރެވެ. ފޮޓޯތަކާއި، ކުރީގެ ވީޑިއޯތަކާއި، ކާރިސާގެ އަސަރުތަކާއި، ވިލުންގެ ހާދިސާތައް ދައްކުވައިދޭ ވާހަކަތައް މި މައުރަޒުން ފެނިގެން ދިޔައެވެ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނާއިބު ޙުސައިން މުޙައްމަދު ލަޠީފު، އެމަނިކުފާނުގެ ވާހަކަފުޅުގައި، އިޔާދުގެ މަސައްކަތްތަކުގައި އެއްބައިވަންތަކަމާއި، އީމާންތެރިކަމާއި، ޤައުމީ ހިތްވަރުގެ މުހިންމުކަން ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ. އަދި ދިވެހި ރައްޔިތުންނާއި، ސަލާމަތީ ބާރުތަކާއި، ސުވާސްތު ވޮލަންޓިޔަރުންގެ އެއްބާރުލުން ފާހަގަކުރައްވައި، ކާރިސާއަށްފަހު ޤާއިމުކުރެވުނު NDMA ގެ މުހިންމު ދައުރު ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ.

ނިންމުން

ސުނާމީ ކާރިސާއަށް 20 އަހަރު ފުރުނު މި ދުވަހު، އަޅުގަނޑުމެން ކާރިސާގައި ދުނިޔެ ދޫކޮށްދިޔަ އެންމެންގެ ހަނދާނުގައި ޤަދަރުކުރަމުއެވެ. އަދި އެ ދުވަހު ދިރިހުރި ފަރާތްތަކުގެ ވިލުންގެ ރޫޙަށްޓަކައި ޝުކުރުވެރިވަމުއެވެ. މި ދުވަހަކީ ކާރިސީ ހިރާސްތަކަށް ތައްޔާރުކަން ވަޒަންކޮށް، މި ހިރާސްތަކުން ދިރިހުރުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެން ކުރިއަށް ދާންޖެހޭ ދަތުރުގެ މައްޗަށް ރިވެލިއެއް ކުރުމަށް ލިބުނު ފުރުޞަތެކެވެ.

2004 ވަނަ އަހަރުގެ ފިލާވަޅުތަކުން ދުރާލައި އިންޒާރުދޭ ނިޒާމުތަކުން ފެށިގެން ތަރައްޤީގެ ރޭވުންތަކުގައި ކާރިސީ ހިރާސް ކުޑަކުރުން ހިމެނޭގޮތަށް ޤައުމީ މަސައްކަތްތަކަށް އަދިވެސް މަގުދައްކައެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤައުމީ ހަނދާން ވަނީ އަޅުގަނޑުމެން ތައްޔާރުކަން ބޮޑު، ހަރުދަނާ، އަދި ވިލުން ބޮޑު ދިވެހިރާއްޖެއަކަށް ބަދަލުކޮށްފައެވެ. ކޮންމެ މުޖުތަމަޢުއެއްވެސް އޮތީ މިހާރު އިތުރަށް ރައްކާތެރިވެ، މައުލޫމާތު ލިބި، އިތުރަށް ވިލުން ގަދަވެފައެވެ.

ވިލުންތެރި 20 މައުރަޒު ނައިބު ރައީސް ބައްލަވާލައްވަނީ. އަރިހުގައި އެން.ޑި.އެމް.އޭގެ ޗީފް އެގްޒެކެޓިވް

ވިލުންތެރި 20 ހުޅުވުމަށް ފަހު މެހެމާނުން މައުރަޒު ބައްލަވާލައްވަނީ

އާއްމުންގެ މީހަކު ވިލުންތެރި 20 މައުރަޒުގެ ފޮޓޯއެއް ނަގަނީ